Powrót
Ustanowienie obrońcy
Jednym z uprawnień przysługujących oskarżonemu, jest prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego oraz ustawy Prawo o adwokaturze obrońcą w postępowaniu karnym może być tylko adwokat.
W postępowaniu karnym ustanowienie obrońcy możliwie jest już na etapie postępowania przygotowawczego, z chwilą wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów albo przystąpienia do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Nie wyklucza to jednak możliwości wcześniejszego skorzystania z pomocy adwokata przez osobę, która przewiduje możliwość postawienia jej zarzutu popełnienia przestępstwa.
Oskarżony może ustanowić maksymalnie trzech obrońców. Do czasu ustanowienia adwokata przez oskarżonego, który jest pozbawiony wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego. Kodeks postępowania karnego nie precyzuje kim powinna być ta ,,inna” osoba, tzn. czy powinien to być ktoś z rodziny, czy też osoba pozostającą we wspólnym pożyciu. Tak więc należy przyjąć, iż może to być każda osoba, inna niż oskarżony. Również w sytuacji, kiedy oskarżony jest nieletni lub ubezwłasnowolniony jego przedstawiciel ustawowy tj. np rodzice lub osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje może podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe, w tym także ma prawo ustanowienia obrońcy.
Oskarżony może sam wybrać adwokata, a w sytuacji gdy nie posiada wystarczających środków finansowych, może zwrócić się z wnioskiem do organu prowadzącego postępowanie o ustanowienie dla niego obrońcy z urzędu. Wówczas organ ten przekazuje wniosek podejrzanego właściwemu sądowi. Sąd wyznacza obrońcę z listy adwokatów wpisanych na taką listę, w okręgu Izby Adwokackiej, w której znajduje się siedziba sądu.
Kodeks postępowania karnego przewiduje tzw. obronę obligatoryjną, czyli sytuacje kiedy oskarżony musi mieć obrońcę. Dotyczy to każdego z następujących przypadków: oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności. Oskarżony musi mieć również obrońcę wówczas, kiedy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę. Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeśli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. Jeśli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru wówczas prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyznacza mu obrońcę z urzędu. Poza wypadkami wskazanymi powyżej to tylko i wyłącznie od uznania oskarżonego zależy czy jego wolą jest ustanowienie obrońcy w sprawie.